شناسایی و تعیین پراکندگی پوتی ویروسهای غالب در مزارع آفتابگردان استان اصفهان

آفتابگردان (helianthus annuus l.) یکی از گیاهان دانه روغنی مهم در ایران و بسیاری از کشور ها می باشد. ویروس ها ازجمله بیمار گر هایی هستند که باعث ایجاد خسارت در این محصول می شوند. به منظور بررسی میزان آلودگی پوتی ویروس ها و سایر ویروس های خسارت زننده به آفتابگردان در مزارع استان اصفهان نمونه برداری هایی طی سه سال 89 تا 91 انجام شد. در طی این مدت 265 نمونه ی برگی با علایم ویروسی و بدون علایم ویروسی از نقاط عمده ی کشت آفتابگردان در استان اصفهان جمع آوری شد. نمونه های فوق با استفاده از روش acp-elisa، das-elisa و tpia با آنتی بادی اختصاصی جنس پوتی ویروس و آنتی بادی های چند همسانه ای چندین ویروس (zymv، cmv، tswv، bymv، bcmv و pvy) مورد بررسی قرار گرفتند. ویروس های cmv، tswv، pvy و bymv ویروس های بودند که در این پژوهش جداسازی شدند. در بین ویروس های مذکور pvy و cmv برای اولین بار از مزارع آفتابگردان استان اصفهان و bymv برای اولین بار از ایران و دنیا جداسازی شد. درصد آلودگی به پوتی ویروس ها در بین نمونه های جمع آوری شده در سال های 89، 90 و 91 به ترتیب، 33، 40 و 28 درصد بود. در بین نمونه های مورد بررسی در طی سه سال، بیشترین درصد آلودگی متعلق به ویروس pvy بوده است. از 23 نمونه ی علف هرز جمع آوری شده از مزارع آفتابگردان تنها یک نمونه سلمه تره (chenopodium quinoa) آلوده به pvy بود. در این پژوهش برای بررسی ویژگی های پوتی ویروس های جداسازی شده، یک جدایه از نمونه های آلوده به pvy و bymv انتخاب شد. دامنه ی میزبانی جدایه ی pvy مورد بررسی وسیع بود و این جدایه در گیاهان متعددی به صورت سیستمیک تکثیر شد اما علایم ایجاد شده به وسیله ی این جدایه بسیار خفیف و در برخی مواقع هیچ علایمی مشاهده نمی شد. در حالی که جدایه ی bymv در تعداد محدودی از گیاهان تکثیر شد اما علایم ایجاد شده شدیدتر بود. در ارزیابی واکنش 10 رقم آفتابگردان، جدایه ی pvy تمام 10 رقم را بدون ایجاد علایم خاصی آلوده کرد ولی جدایه ی bymv در ارقام پروگرس و آلیسون نتوانست سیستمیک شود و بر روی بقیه ی ارقام علایم موزاییک ایجاد کرد. نتایج حاصل از میزان بذربردی جدایه ی pvy نشان داد که pvy در بذرهای آفتابگردان مورد بررسی تنها به میزان 6/0% بذربرد است. نتایج این پژوهش نشان داد که شته ی aphis gossypii با کارایی 3/83% قادر به انتقال جدایه ی bymv از گیاهان آلوده به سالم است. در آزمون های rt-pcr و ic-rt-pcr و با استفاده از آغازگر اختصاصی گروه پوتی ویروس ها برای هر دو جدایه، یک قطعه ی 1700 جفت بازی تکثیر شد. آنالیز توالی نوکلئوتیدی ژن های تکثیر شده برای هر دو جدایه انجام شد. توالی نوکلئوتیدی ژن nib و cp دو جدایه ی فوق با جدایه های موجود در بانک ژن مقایسه شد. نتایج نشان داد که جدایه ی pvy، بیشترین شباهت را با جدایه ی گزارش شده از کشور سوریه و جدایه ی bymv بیشترین تشابه را با جدایه ای از کشور استرالیا دارد.